Živio je onako kako je propovijedao – časno i pošteno, pun plemenitosti, dobrote i ljubavi kojom je zračio. Iako je od njegove fizičke smrti prošlo 14 godina, značaj svega što je govorio i kako je živio nije ništa manji.
Patrijarh srpski Pavle, rođen pod imenom Gojko Stojčević, bio je 44. vrhovni poglavar Srpske pravoslavne crkve od 1990, a preminuo je na današnji dan 2009. godine. Puno ime i titula glasili su Njegova svetost arhiepiskop pećki, mitropolit beogradsko-karlovački i patrijarh srpski Pavle.
On i brat Dušan rano su ostali bez oba roditelja, pa je brigu o njima preuzela očeva sestra Senka koju je patrijarh nazivao drugom majkom. Osnovnu školu završio je u Kućancima, nižu gimnaziju u Tuzli, a višu gimnaziju i šestorazrednu Bogosloviju u Sarajevu.
U Beogradu je 1936. godine upisao Bogoslovski fakultet, a vanredno je završio i više razrede Šeste beogradske gimnazije da bi uporedo upisao i Medicinski fakultet na kojem je stigao do druge godine studija. Završio je Bogoslovski fakultet u Beogradu, gdje ga je zatekao Drugi svjetski rat.
U proljeće 1942. godine njegov školski drug jeromonah Jelisej odveo ga je u Manastir Svete Trojice u ataru sela Dučalovići kod Lučana, odakle se 1944. godine zaputio u Banju Koviljaču gdje je radio kao vjeroučitelj i vaspitač u domu za djecu izbjeglu iz BiH.
Te godine je obolio od tuberkuloze, pa je, iz zdravstvenih razloga otišao u manastir Vujan u selu Prislonica između Čačka i Gornjeg Milanovca, gdje je bio do 1946. godine i izliječio se od teške bolesti.
Zamonašio se 1948. godine u manastiru Blagovještenje u Ovčarsko-kablarskoj klisuri i dobio ime Pavle koje mu je dao iguman Julijan Knežević. Bio je sabrat manastira Rača u Podrinju, a radio je i kao pomoćni nastavnik Bogoslovije “Svetog Kirila i Metodija” u Prizrenu. Od 1955. godine dvije godine je bio na postdiplomskim studijama u Atini.
Za episkopa raško-prizrenskog izabran je 29. maja 1957. godine i na Kosovu i Metohiji je proveo 33 godine.
Izabran je 1. decembra 1990. godine za 44. patrijarha Srpske pravoslavne crkve, zamijenivši bolesnog patrijarha Germana, a ustoličen 2. decembra 1990. godine u Sabornoj crkvi Svetog arhangela Mihaila u Beogradu i tada je poručio da mu je jedini program rada – jevanđelje.
Na tronu Svetog Save kao patrijarh srpski bio je 19 godina, a u njegovo vrijeme osnovana je Akademija Srpske pravoslavne crkve za umetnost i konzervaciju, u škole je vraćena vjeronauka, a Bogoslovski fakultet ponovo je postao sastavni dio Univerziteta.
Gradio je nove crkve, obnavljao stare i porušene, posvećivao i monašio nove sveštenike i monahe. Često je putovao, obilazio i služio u svim mjestima svoje eparhije.
Kao episkop raško-prizrenski svjedočio je u Ujedinjenim nacijama, pred mnogobrojnim državnicima, o stradanju srpskog naroda na Kosovu i Metohiji. Pisao je izvještaje Svetom sinodu o teškom položaju Srba i pravoslavne crkve na Kosovu i Metohiji. I sam je bio fizički napadnut od Albanaca nekoliko puta.
Po eparhiji se uglavnom kretao pješke, od Peći do manastira Pećke patrijaršije, od Prištine do manastira Gračanice, a gdje nije moglo pješke, išao je autobusom.
Za patrijarha Srpske pravoslavne crkve izabran je 1. decembra 1990. godine, i to za života prethodnog patrijarha Germana zbog njegove dugotrajne teške bolesti, a na prijedlog ljekarskog Konzilijuma Vojnomedicinske akademije. U tron pećkih patrijarha ustoličen je 22. maja 1994. godine u manastiru Pećka patrijaršija.
Liturgiju je služio svakog jutra u Patrijaršiji i pričešćivao se, a svako veče je bio na večernjoj službi u Sabornoj crkvi. Uvijek je sobom nosio Sveto pismo i molitvenik.
I po Beogradu je uglavnom išao pješice ili gradskim prevozom. Živio je asketskim životom, sam je šio i krpio odijelo i cipele, a obavljao je i neke majstorske poslove u Patrijaršiji. Zbog svog skromnog načina života, bio je izuzetno poštovan među vjernim narodom Srpske pravoslavne crkve.
Veoma iscrpljen i sa jakom upalom pluća primljen je na liječenje na Vojnomedicinsku akademiju u Beogradu 13. novembra 2007. godine. Na oporavku i liječenju proveo je dvije godine, sve do svoje smrti. Patrijarh srpski Pavle preminuo je u nedjelju, 15. novembra 2009. godine oko 10.45 časova.
Povodom njegove smrti bila je proglašena trodnevna žalost u Srbiji. Tri dana, sve do sahrane 19. novembra, njegovo tijelo bilo je izloženo u Sabornoj crkvi, gdje su kolone vjernika dolazile da mu odaju počast. Red se od Saborne crkve prostirao duž Ulice kralja Petra, Knez Mihailove do palate „Albanija“.
Prema sopstvenoj želji izraženoj u testamentu, sahranjen je u manastiru Rakovica.
Odlikovanja
Patrijarh srpski Pavle bio je dobitnik brojnih odlikovanja i nagrada, a povodom 100 godina od njegovog rođenja u Srbiji je bila objavljena poštanska marka sa njegovim likom.
Blaženopočivši patrijarh srpski za života je odlikovan državnim Ordenom Nemanje prvog stepena, Ordenom Karađorđeve zvezde prvog stepena i ruskim ordenom “Dostojanstvo” za značaja koji je imao u danima iskušenja kroz koje su srpski narod i Crkva prošli, bio je počasni predsjednik Fonda za Kosovo i Metohiju, a dobio je i nagrade – Međunarodnog fonda za unapređenje jedinstva pravoslavnog naroda i Fonda Svetog apostola Andreja Prvozvanog.
Gimnazija u Rakovici ponela je njegovo ime, a 2018. godine podignut mu je spomenik u Tašmajdanskom parku i dvije godine kasnije u Palama.
Nekoliko ulica širom Srbije ponijelo je njegovo ime. Patrijarh Pavle ostao je upamćen kao čovjek mira i poštovanja među ljudima ma koje vjere bili, a njegovi najbliži saradnici svjedoče da se neprestano molio i nikada ništa nije zatražio za sebe.
Bio je počasni doktor Bogoslovskog fakulteta i Akademije Svetog Vladimira u Njujorku. Govorio je grčki, ruski i njemački jezik.
Patrijarh Pavle objavio je dvije knjige – “Pitanja i odgovori čtecu pred proizvodstvo” i “Devič, Manastir Svetog Joanikija Devičkog”.
Lična biblioteka patrijarha Pavla pripala je fondu Biblioteke Patrijaršije Srpske pravoslavne crkve i ima status kulturnog dobra, a čuva se u prostorijama konaka Manastira Svetog arhangela Mihaila u Rakovici.
