Evropski put BiH, nakon što je Brisel dao zeleno svjetlo domaćim vlastima za početak otvaranja pregovora, više niko ne spominje. Početnu euforiju i slavlje tog, kako je tada ocijenjeno, istorijskog dana prekinuo je Kristijan Šmit koji je posegnuo za izmjena Izbornog zakona što je bio i okidač da se u protekla dva i po mjeseca evropskim integracijama niko ne bavi.
Evropski savjet je 21. marta, iako domaće vlasti nisu ispunile sve uslove koje su pred njih postavljeni, donio odluku da otpočnu pregovori za članstvo BiH u EU. Iako su vlasti zagovarale da tada bude određen i jasan datum za pregovore, do toga nije došlo. Uprkos tome čestitalo se u Briselu, Sarajevu i Banjaluci. Prvih dana, nakon te odluke, spominjano je formiranje pregovaračkog tima, ali do toga do danas nije došlo.
Sve planove na putu domaćih evropskih integracija poremetio je Šmit koji je samo pet dana nakon odluke Evropskog savjeta odlučio da nametne izmjene Izbornog zakona. Prema riječima naših sagovornika, međunarodni faktor glavni je kočničar na putu savladavanja prepreka za ulazak BiH u EU.
Podvale
Ministar za evropske integracije i međunarodnu saradnju Republike Srpske Zlatan Klokić navodi da za zastoj BiH na putu ka EU nije krivica Srpske već isključivo međunarodnog faktora u zemlji.
– Dobar dio krivice pripada američkom ambasadoru u BiH Majklu Marfiju koji svojim šerifskim pristupom ruši dogovore domaćih političkih aktera, a najveći krivac je Kristijan Šmit jer je samo pet dana nakon dobijanja uslovnog zelenog svjetla za otpočinjanje pregovora posegao za izmjenama Izbornog zakona – kazao je “Glasu” Klokić.
Naglašava i da je zbog svega toga BiH, takva kakva jeste, okupirana, osuđena da tapka u mjestu.
– To je, nažalost, naša realnost. Takođe, ponašanje Direkcije za evropske integracije BiH na čelu sa Elvirom Habotom je van svih okvira jer pokušava da jača ulogu Direkcije u ovom procesu BiH ka EU za šta nema mandat. To je, između ostalog, pokušala i da uradi i kroz jedan dokument iako njega treba da usvoje svi nivoi vlasti – kazao je Klokić.
Recept za ukidanje prepreka na putu BiH ka EU, vidi u tome da bi svi bošnjački političari trebalo da izađu iz matrice da neko drugi rješava stvari.
– Mi treba da rješavamo stvari i predlažemo rješenja koja bi trebalo da budu rezultat dogovora i konsenzusa domaćih političkih lidera, a ne da neko nameće rješenja koja u konačnici nisu dobra ni za koga – zaključio je Klokić.
Sarajevo saučesnik
Identičnog stava je i zamjenik predsjednika Odbora za evropske integracije i regionalnu saradnju Narodne Skupštine RS Srđan Mazalica koji navodi da je niko drugi do Šmit glavni krivac za zastoj BiH na evropskom putu.
– Nametanje izmjena Izbornog zakona BiH od strane bivšeg njemačkog ministra poljoprivrede Šmita zaustavilo je evropski put BiH. Njegov potez je kritikovala i Evropska komisija, jer je više puta isticano da se samo uz dogovor domaćih aktera mogu donositi zakoni i ispunjavati evropski uslovi – kazao je “Glasu Srpske” Mazalica.
Naglašava i da je Šmit slanjem signala političkom Sarajevu da bi mogao nametnuti izmjene Izbornog zakona bošnjačke političare odvukao od pregovaračkog stola.
– Zbog toga su i sarajevski političari saučesnici u tom zaustavljanju evropskog puta, zajedno sa ambasadama Sjedinjenih Američkih Država i Velike Britanije, zemalja koje i nisu članice Evropske unije – poručio je Mazalica.
Ukidanje blokada na putu približavanja BiH ka EU vidi, između ostalog, da Šmit jednom zasvagda ode iz BiH i da se nikada ne vrati.
– Izlaz iz trenutne situacije jeste povlačenje Šmita iz BiH, poništenje svih njegovih zakona, sprovođenje 14 preporuka među kojima je rješavanje pitanja stranih sudija u Ustavnom sudu BiH, što bi trebalo rješavati promptno, a ne kad se svidi Sarajevu i Marfiju – zaključio je Mazalica.
Entuzijazam na izdisaju
Politički analitičari podsjećaju da proces pristupanja BiH u EU traje decenijama te da svakom godinom entuzijazam kod ljudi opada.
– Danas smo došli u situaciju da niko ozbiljan ne veruje da BiH može da uđe u ovu zajednicu regularnim procedurama. Nominalno, gotovo svi politički akteri oba entiteta se zalažu za ulazak u EU, međutim, realnost je dosta drugačija – niko ne čini ozbiljne korake koji bi vodili ka priključenju. Štaviše, skandalima, aferama i tromošću nas udaljavaju od ovog cilja – kazao je “Glasu Srpske” politikolog Mirko Matić.
Samim tim, naglašava, domaći političari snose dio krivice za ovu višedecenijsku odiseju.
– Međutim, prava odgovornost se nalazi u Briselu i drugim centrima EU. Čak i da je BiH uradila svoj deo posla, opet ne bi bilo mesta za nas u EU jer se ona suočava sa ogromnim unutrašnjim problemima i stranim pritiscima koji dovode njeno postojanje u pitanje. Dokaz za ovo je Severna Makedonija koja je ispunila svaki uslov, a zauzvrat dobila prazna obećanja – pojašnjava Matić.
Osnovni problem, navodi on, jeste to što EU nema jasno definisanu dugoročnu strategiju prema zapadnom Balkanu te da ona to ne može ni da ima, jer pravac djelovanja EU u ovoj oblasti determinišu odnosi na relaciji Berlin – Pariz.
– Više puta smo bili u situacijama u kojima Berlin pokreće svoje inicijative u smeru proširenja Unije, dok je stav Pariza da proširenja u skorijoj budućnosti neće biti. Dakle, ne postoji jedinstven stav Unije u vezi sa ovim pitanjem. EU može ujediniti jedino strah da će zemlje zapadnog Balkana potpasti pod zone uticaja drugih zemalja, prvenstveno Rusije i Kine – naglašava Matić.
Navodi i da bi ubrzani ulazak u EU nekom političkom odlukom bio poguban po BiH jer bi se suočili sa demografskim egzodusom sa kojim se bore Bugarska i Hrvatska.
– Evropska unija nema ekonomsku alternativu: to je naše najveće tržište, srpska dijaspora je mahom u zemljama EU, graničimo se sa njom, ali ni ulazak “po svaku cenu” nije rešenje. Prvo se moraju rešiti unutrašnja politička pitanja, poput institucije Visokog predstavnika. Zatim ovoj zemlji je potrebna neka verzija maršalovog plana, odnosno stvaranje jakog privatnog sektora, kako bi se radna snaga zadržala kada uđemo u EU. Veoma je bitno veće angažovanje entiteta u toku pregovaračkog procesa – poručuje Matić.
Barijere
Mirko Matić naglašava da je birokratski haos u BiH jedna od najvećih prepreka u pregovaračkom procesu te da bi se on smanjio prenošenjem nekih pregovaračkih oblasti na entitetske nivoe.
– To ne bi bio presedan, jer je EU tokom postojanja Državne zajednice Srbije i Crne Gore u nekim oblastima paralelno vodila pregovore sa Srbijom i sa Crnom Gorom. Ulaskom u Evropsku uniju se na neki način rešava srpsko nacionalno pitanje i upravo mogućnost da na Drini ne bude nikakvih barijera je dovoljno primamljiva da zaista učinimo sve što je u našoj moći da se približimo EU – zaključio je Matić.
