Dok se sitni komadi plastike nakupljaju u našim okeanima, prirodne podvodne livade morskih cvjetnica, vrste morske trave, sakupljaju mikroplastiku i izbacuju je na obalu u obliku kugli.
Morske cvjetnice (Posidonia oceanica) formiraju kugle, zbijene snopove ove vrste morske trave, koja je rasprostranjena u Sredozemnom moru. Nazvane su po grčkom bogu mora Posejdonu, a vijekovima se koriste za mnogo toga, od pakovanja do izolacije kuća.
Međutim, istraživači sa Univerziteta u Barseloni, u Španiji, otkrili su da ove spužvaste kuglice spontano obavljaju još jednu funkciju – sakupljaju plastični otpad sa morskog dna.
Mikroplastika u moru, u koju spadaju čestice manje od pet milimetara, često potiče od predmeta kao što su plastične kese, boce i ribarske mreže.
Ti djelići plastike mogu da štete našem zdravlju, jer utiču na sve – od kostiju i funkcije mozga do hormona.
Iako većina zagađenja plastikom potiče sa kopna, okean, kao i podvodne livade morskih cvjetnica, djeluju kao svojevrsni sudoper.
– Lišće morskih cvjetnica usporava tok vode. Struje su slabije u livadama morskih cvjetnica, pa one zadržavaju ugljenik i sediment i služe kao utočište biodiverzitetu – kaže Ana Sančez-Vidal, glavna autorka studije iz Barselone.
Ali ove podvodne livade istovremeno akumuliraju i veće koncentracije plastike.
Svake godine, između 1,15 i 2,41 miliona tona plastike dospije u more iz rijeka.
Ako se rijeka uliva u more u području gdje rastu morske cvjetnice, one dio te plastike hvataja i nakupljaju.
Ipak, ne zadrži se sva plastika u ovim livadama morskih cvjetnica.
Na jesen, morske cvjetnice odbacuju lišće.
Te vlaknaste niti, bogate kompleksnim organskim polimerom ligninom, prepliću se i obrazuju guste kuglice.
– Kada se kreću, one prenose plastiku upletenu u tim vlaknima -objašnjava Sančez-Vidal.
Istraživači su procijenili da podvodne livade morskih cvjetnica svake godine mogu da uhvate skoro 900 miliona djelića plastike u Sredozemnom moru.
Tokom 2018. i 2019. godine, tim Sančez-Vidal je ispitivao kuglice morskih cvjetnica koje su isplivale na četiri plaže na ostrvu Majorki u Španiji.
Na obalama Sa Marine, Son Sera de Marine, Koste dels Pinsa, i Es Peregons Petitsa, pronašli su ostatke plastike u polovini uzoraka otpalih listova morskih cvjetnica.
I to do 600 delića po kilogramu lišća.
Iako je plastika pronađena u samo 17 odsto kuglica morskih cvjetnica, u svakoj od njih plastika je bila gusto upakovana – gotovo 1.500 djelića po kilogramu.
Čvršće zbijene kugle su sakupile više plastike.
– Poslije objave našeg rada, mnogi ljudi su počeli su da mi šalju [fotografije] ogromnih kugli morskih cvjetnica – kaže Sančez-Vidal.
To su lopte koje hvataju veće i vidljivije komade plastike.
– Ponekad su u njima bili ulošci, tamponi, vlažne maramice, stvari koje sadrže mnogo celuloze, pa onda kugle tonu – objašnjava ona.
Nemirno more, naročito tokom oluja i plime i oseke, može da iščupa kugle morskih cvjetnica sa morskog dna.
Neke kugle odu u dublje vode, a pojedine isplivaju na obalu.
– Kažemo da nam more tako vraća đubre koje nikada nije trebalo da završi na morskom dnu – kaže Sančez-Vidal.
Ali ona naglašava da kugle morskih cvjetnica nisu rješenje za problem plastike u morima.
– Nikada ih nismo posmatrali kao vid sanacije, ili kao način čišćenja mora od otpada – kaže ona.
Ona apeluje na sve koji pronađu kugle morskih cvjetnica da ih ostave tamo gdje jesu, na plaži ili u moru.
– Kugle donose vlagu i hranljive materije na plažu. Ako ih bacimo, uništavamo taj ekosistem koji se razvija na plaži – upozorava ona.
Morske trave širom sveta se povlače zbog zagađenja koje potiče od ljudi i urbanizacije. Ovo se dešava u trenutku kada se u svijetu smanjuju podvodne površine morskih trava.
Jedno istraživanje je pokazalo da se ukupna površina pokrivena morskim travama smanjila za 29 odsto od kraja 19. vijeka.
Morske trave ugrožavaju loš kvalitet vode, izgradnja na obalama, invazivne vrste, porast temperature mora, i rast nivoa mora.
U istočnom Sredozemlju, morske cvjetnice se suočavaju sa stalnom i sve većom prijetnjom od toplotnih talasa i industrijskog zagađenja.
Srodna vrsta u Australiji (Posidonia australis), takođe je u opadanju, uprkos naporima da se očuva.
Ali u Sredozemlju, nekoliko lokalnih inicijativa, poput onih u zalivu Poljensi na sjeveru ostrva Majorke u Španiji, i na Siciliji i Malti, i dalje nastoje da obnove morske cvjetnice.
Livade morskih cvjetnica pružaju ključne usluge ekosistema – poboljšavaju kvalitet vode, apsorbuju ugljen-dioksid, štite obale, i služe kao mrjestilišta i utočišta morskim vrstama.
– Ali nije rješenje ni da svuda sadimo livade morskih cvjetnica da bi služile kao filteri za plastiku – dodaje Sančez-Vidal.
Umjesto toga, potrebno je riješiti sam izvor problema, naglašava ona.
– Jednostavno moramo da spriječimo da plastika uopšte dospije u more, a to znači smanjenje proizvodnje plastike.
BBC na srpskom
